انحراف ستون فقرات به وضعیتی اشاره دارد که ستون فقرات (نخستین بخش از ستون مهره‌ای) از محور طبیعی خود به سمت راست یا چپ منحرف می‌شود. این انحراف میتواند در ناحیه گردن، شانه، کمر، یا سایر قسمت‌های ستون فقرات رخ دهد. بیماری اسوکلیوز یا انحراف ستون فقرات ستون مهره ها (به راست یا چپ) میتواند به علت ناهنجاری مادرزادی یا اسکولیوز اکتسابی ایجاد شود. این عارضه می تواند موجب فشار به عضلات ، رباط ها دیسک های بین مهره ای و مفاصل بین مهره ای می گردد و در نتیجه منجر به تشدید درد در ستون فقرات می شود.
انحراف ستون فقرات چیست؟
ویژگی اصلی اسکولیوز خمیدگی ستون فقرات است که میتواند در هر قسمتی از ستون (گردن، کمر، یا میانه) اتفاق بیافتد. این وضعیت معمولاً در دوران رشد و نوجوانی ظاهر می‌شود، اما ممکن است در هر سنی ایجاد شود.
اگر در یک فرد سالم به ستون مهره ها از روبرو یا پشت نگاه کنید به صورت یک خط راست دیده می شود. اسکولیوز به هرگونه انحراف ستون فقرات می گویند که به دو صورت c و S وجود دارد. در نوع C یک قوس و در نوع S دو قوس غیر نرمال ایجاد می شود. میزان قوس در افراد مبتلا به این بیماری متفاوت می باشد که خود این مسئله نوعی از درجه بندی را ایجاد می کند.
اسکولیوز از نظر شدت و نوع متغیر است. برخی از افراد ممکن است اسکولیوز خفیف داشته باشند که تأثیر چشم‌گیری بر روی زندگی روزمره آنها نداشته باشد، در حالی که در موارد دیگر ممکن است شدت اسکولیوز بالا باشد و نیاز به مداخله و درمان داشته باشد.
بیشتر بخوانید: درمان دستی ستون فقرات یا مانیپولاسیون
علل بروز انحراف ستون فقرات
انحراف ستون فقرات ممکن است از دلایل مختلفی ناشی شود. برخی از این دلایل عبارتند از:
1.آسیب‌ها و شکستگی‌ها:
آسیب‌ها یا شکستگی‌ها در استخوان‌ها، به ویژه در دوران رشد، می‌توانند به انحراف ستون فقرات منجر شوند.
2.بیماری‌های استخوان و مفاصل:
بیماری‌هایی که بر روی استخوان‌ها و مفاصل اثر می‌گذارند مانند اوستئوپوروز یا آرتریت، ممکن است سبب انحراف ستون فقرات شوند.
3.تغییرات عضلات و لیگامانت‌ها:
تغییرات در عضلات پشت ستون فقرات یا لیگامانت‌ها (بافت‌های صلیبی درون مفاصل) میتواند به انحراف ستون فقرات منجر شود.
4.تحلیل عصب‌ها:
مشکلات عصبی، به ویژه در سطح مغز و نخاع، ممکن است سبب تحلیل عضلات و تغییرات در ستون فقرات شوند.
بیشتر بخوانید: درد سیاتیک چیست؟
5.بیماری‌های عضلاتی:
برخی بیماری‌های مرتبط با عضلات مانند میوزیت (بیماری عضلات) نیز می‌توانند به انحراف ستون فقرات منجر شوند.
6.عوامل ژنتیک:
ژنتیک نیز میتواند نقشی در ایجاد انحراف ستون فقرات داشته باشد و در برخی از موارد، این وضعیت به صورت خانوادگی انتقال یافته است.
7.بارداری:
بدن زنان در بارداری دچار تغییرات زیادی می شود. در برخی از زنان این تغییرات بر ستون فقرات آنها تأثیر می گذارد.
با توجه به علل مختلف انحراف ستون فقرات، تشخیص و درمان باید توسط پزشک متخصص انجام شود. ارتوپد، روماتولوژیست یا فیزیوتراپیست می‌توانند نقش مهمی در ارزیابی و درمان این مسائل داشته باشند.
چه افرادی بیشتر در معرض انحراف ستون فقرات قرار دارند ؟
افراد زیر ممکن است بیشتر در معرض انحراف ستون فقرات قرار بگیرند:
1.تاریخچه خانوادگی:
وجود تاریخچه خانوادگی از انحراف ستون فقرات میتواند خطر ابتلا به این مشکل را افزایش دهد. اگر والدین یا افراد نزدیک خانواده به این مشکل دچار بوده باشند، احتمال ارث‌بری بیشتر خواهد بود.
2.جنسیت:
زنان بیشتر از مردان در معرض انحراف ستون فقرات قرار می گیرند. تغییرات هورمونی و اختلافات آناتومیکی در دوران نوجوانی و رشد ممکن است این تفاوت را توجیه کند.
3.دوران رشد و نوجوانی:
انحراف ستون فقرات معمولاً در دوران رشد و نوجوانی ظاهرتر است. در این دوران، استخوان‌ها و ساختارهای جسمانی در حال تکمیل و تغییر هستند.
4.نحوه نشستن و وضعیت جسمانی:
نحوه نشستن نادرست، استفاده اشتباه از میز و صندلی، حمل و وزن‌برداری نادرست و تنظیمات ناصحیح در زمینه فعالیت‌های روزمره میتواند خطر ایجاد انحراف ستون فقرات را افزایش دهد.
5.سایر بیماری‌ها و مشکلات عضلاتی:
برخی از بیماری‌ها مانند پوکی استخوان، میوزیت (بیماری عضلات)، آرتریت یا اوستئوپوروز می‌توانند عامل ایجاد انحراف ستون فقرات شوند.
6.آسیب‌ها و شکستگی‌ها:
آسیب به استخوان‌ها یا مفاصل، به ویژه در دوران رشد، ممکن است باعث ایجاد انحراف ستون فقرات شود.
بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی ستون فقرات برای درمان عارضه های ستون فقرات
انواع اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات
اسکولیوز انواع متفاوتی دارد.نوع آن بر اساس شکل خمیدگی ستون فقرات تعیین می‌شوند. انواع اصلی اسکولیوز به شرح زیر هستند:
اسکولیوز ساختاری:
اسکولیوز ساختاری به وضعیتی اشاره دارد که به عنوان نتیجه‌ای از تغییرات ساختاری در ستون فقرات ایجاد می‌شود و به عنوان یک حالت ناهنجاری یا بیماری محسوب می‌شود. این نوع اسکولیوز معمولاً نیاز به مداخله و درمان دارد. انواع اسکولیوز ساختاری:
اسکولیوز ایدیوپاتیک:
این نوع اسکولیوز رایج ترین اسکولیز است و بدون علت مشخص ایجاد می‌شود. اسکولیوز ایدیوپاتیک ممکن است در دوران نوجوانی ظاهر شود و به دلیل ژنتیک و عوامل محیطی باشد.
اسکولیوز عضلاتی:
در این نوع اسکولیوز، علل اصلی مرتبط با مشکلات عضلاتی است.
اسکولیوز سکتورال:
در این نوع اسکولیوز، خمیدگی ستون فقرات به عنوان نتیجه‌ای از مشکلات مانند تغییرات در استخوان‌ها یا مفاصل ایجاد می‌شود.
اسکولیوز غیر ساختاری
اسکولیوز غیرساختاری یا فیزیولوژیک به وضعیتی اطلاق می‌شود که به عنوان یک وضعیت طبیعی و نرمال در ستون فقرات بروز می‌کند و نباید به عنوان یک حالت بیماری یا ناهنجاری در نظر گرفته شود. این نوع اسکولیوز معمولاً در مواقع خاص یا به دلیل عوامل فیزیولوژیک و طبیعی ایجاد می‌شود و علائم جدی یا مشکلات در کیفیت زندگی ایجاد نمی‌کند.
اسکولیوز ناشی از موقعیتی:
این نوع اسکولیوز به دلیل مشکلات موقعیتی ایجاد می‌شود. مثلاً، اسکولیوز ناشی از ناهماهنگی طول پاها یا عدم تعادل در ساق پاها ممکن است باعث شود که ستون فقرات خم شود.
اسکولیوز گلف:
این نوع اسکولیوز اغلب در افرادی که حرفه‌ای گلف بازی می‌کنند، رخ می‌دهد. حرکات تکراری در زمان بازی گلف میتواند به خمیدگی در ستون فقرات منجر شود.
عوارض انحراف ستون فقرات
انحراف ستون فقرات میتواند عوارض متنوعی ایجاد کند که به وضوح مختلف باشند و بسته به شدت و نوع انحراف متغیر باشند. برخی از عوارض احتمالی عبارتند از:
- درد مزمن در ستون فقرات.
- محدودیت حرکت و عدم توانایی در انجام حرکات روزمره
- کاهش کیفیت زندگی
- اختلالات عصبی چون درد، سوزش یا احساس سوزش در اعضای تحتانی
- تغییرات در ارتفاع ستون فقرات
- اختلالات ریه‌ای و مشکلات تنفسی
بیشتر بخوانید: فیزیوتراپی گردن جهت کاهش عوارض بیماری های گردن
تشخیص انحراف ستون فقرات
تشخیص انحراف ستون فقرات نیازمند ارزیابی دقیق توسط پزشک متخصص ارتوپد یا فیزیوتراپیست ارتوپدی است. مراحل تشخیص انحراف ستون فقرات شامل موارد زیر است:
1.شرح حال پزشکی:
پزشک با شما به صورت دقیق مصاحبه می‌کند تا اطلاعاتی از جمله تاریخچه درد، علائم، و مشکلات دیگر مرتبط با ستون فقرات را بدست آورد. اطلاعات در مورد تغییرات در شکل بدن و تغییرات مرتبط با حرکت را نیز جمع‌آوری می‌کند.
2.بررسی فیزیکی:
پزشک بررسی فیزیکی جزئیاتی مانند تغییرات در شکل بدن، قدرت عضلات، حرکت‌های مفاصل، و انحراف‌های ممکن در ستون فقرات انجام می‌دهد.
3.تصویربرداری:
آزمون‌های تصویری نظیر اشعه ایکس، اف‌آر‌ای، یا رزونانس مغناطیسی (MRI) ممکن است برای مشاهده دقیق‌تر ستون فقرات و تشخیص انحراف‌ها و افتراق‌های ممکن استفاده شوند.
4.آزمون‌های عصبی:
آزمون‌های عصبی ممکن است برای ارزیابی تأثیر انحراف ستون فقرات بر عصب‌ها و سیستم عصبی مرکزی انجام شود.
5.آزمایش های مختلف:
آزمایش‌های خون، آزمایش‌های الکترومیوگرافی (EMG) بررسی عضلات، و سایر آزمایش‌های تشخیصی نیز ممکن است به منظور حمایت از تشخیص استفاده شود.
با ترکیب اطلاعات به دست آمده از مصاحبه پزشکی، بررسی فیزیکی، و آزمون‌های تصویری و تشخیصی، پزشک توانمند خواهد بود تا نوع و شدت انحراف ستون فقرات را تشخیص دهد و یک پلان درمانی مناسب ارائه کند.
درمان انحراف ستون فقرات با فیزیوتراپی و روش های مختلف قابل انجام است.
نتیجه گیری
اختلالات ستون فقرات، از جمله اسکولیوز، کیفوزیس و لوردوزیس، نیازمند تشخیص زودهنگام و درمان مناسب بر اساس شرایط فرد می‌باشد. رویکردهای غیرجراحی از قبیل فیزیوتراپی و تغییرات در سبک زندگی می‌توانند در مدیریت موارد جزئی موثر باشند و باعث بهبود علائم و جلوگیری از پیشرفت بیشتر شوند.